سوگ و فقدان سوگ چیست؟

سوگ پاسخی طبيعی و نرمال نسبت به يك فقدان است. همه افراد معمولا در زندگی خود واكنش سوگ و فقدان را تجربه ميكنند اين فقدان می تواند بدليل مرگ عزيـزی ،قطـع ارتباط ،معلوليت و يا از دست دادن موقعيتی باشد.

غالبا بعد از هر فقدانی، شخص سوگوار از حمايت اطرافيان برخوردار می گردد.واكنش افراد در جريان سوگ ،نه تنها از شخصی به شخص ديگر فرق می كند بلکه می تواند در دوره های مختلـف زندگی يك شخص نيز متغير و متفاوت باشد.بنابراين، اطرافيان فرد سوگوار می بايد آمادگی پذيرش و حمايت از وی را بـا دامنه وسيع حالات عاطفی و هيجانی داشته باشند.

نحوه واكنش نسبت به يك فقدان

هر فرد سوگوار ممكن است واكنش های مختلفی را نسبت به يك فقدان از خود نشان دهد .در بسـياری از موارد، بخصـوص در شروع فقدان، شخص سوگوار ممكن است احساسات متضاد و شديدی را از خود بروز دهد. بگونه ای كـه حتـی ممكن اسـت وقوع فقدان را انكار كند و يا احساساتی نظير حزن و اندوه، درماندگی، بی كسی، گناه و يا خشم در وی بوجود آيـد. تجربـه و قبول چنين احساساتی بعنوان واكنشی طبيعی ،ميتواند نقش مؤثر و مهمی را در جريان تسكين سوگ و رفع حالات آن ايفاء كند.

نهايتا، فرد سوگوار به مرحله ای ميرسد كه فقدان وارد تجربيات زندگی وی شده و با قبول آن مـيتوانـد فعاليت هـای عادی روزمره زندگی خود را ادامه دهد.

در طول دوره بهبودی و بدنبال يك فقدان هر فرد سوگوار ممكن است واكنش های مختلفی را از خود بروز دهد. بعضی از ايـن واكنش ها كه ممكن است چندين مرتبه نيز تجربه شوند در زير آورده شده است :

١- انكار، شوكه شدن، بيحالی

واكنش هايی هستند كه بدنبال يك فقدان، فرد سـوگوار را از عوامـل فقـدان دور نگـه ميدارند و فرد را از غرق شدن در احساسات ناگوار و ناراحت كننده محافظت ميكنند.

٢- تخليه هيجانی ،عاطفی

اين نوع واكنش غالبا همزمان با درك جنبه های مختلف فقدان روی ميدهد كه در نتيجـه آن فرد به گريه مي افتد . اين امر در تسكين حالات سوگ در فرد نقش مؤثر و بسزايی دارد.

٣- افسردگی واكنشی

احساساتی طبيعی بدنبال هرگونه حزن و اندوهی هستند (احساساتی نظير نااميدی، بی ارزشی، تنهايی ،طرد شدگی ) كه با درك وسعت فقدان در فرد ايجاد ميشوند . در بسياری از موارد ، افسـردگی واكنشـی، نسبت به يك عامل از دست رفته عكس العملی است طبيعی كه هر فرد سوگوار قبل از رسيدن بـه زنـدگی عـادی روزمره خود بايد اين مرحله را پشت سربگذارد.

٤- هراس 

داشتن احساساتی نظير گيجی و منگی، وحشت، درماندگی، ناتوانی در سازگاری با محيط پيرامون است و حتی ممكن است اين احساس در فرد بوجود آيد كه مسئله ای براي يكی از افرادخانواده اش در شرف وقوع است .

٥- ندامت

متعاقب يك فقدان ( خواه مرگ عزيزی باشد يا قطـع ارتبـاط و وجـود معلوليـت ) يـك فـرد سـوگوار ممكن است اشتغال ذهنی زيادی نسبت به اين افكار پيدا كند كه چه اعمال و برخوردهايی می بايستی در ارتباط با عامل فقدان و پيشگيری از آن انجام می داده است و يا اينكه چرا با وی بهتر رفتار ننموده و احساس ندامت در وی بوجود آيد.

اين حالات برای درك موقعيت فقدان ميتوانند مفيد باشند اما در بعضی موارد ممكن است احساس گناه را در فـرد بوجود آورند .

٦- خشم

پاسخ معمولی افراد نسبت به احساس بی عدالتی و ناتوانی هاست.
يك فقدان مهم ،ميتواند اعتقادات اصولی و اساسی شخص سوگوار را نسبت به خود و زندگيش مـورد تهديـد قـرار دهد .در نتيجه ممكن است نسبت به فرد مسئول فقدان و يا بی عدالتی ناشی از دست رفتن عامل دچار خشـم گـردد و يا حتی خشم نسبت به فرد متوفی نيز پيدا كند.

٧- نياز به صحبت كردن

در ارتباط با قبول و درك تأثير شخص از دست رفته (فقـدان)، فـرد سـوگوار ممكن اسـت مرتبا احساسات خود را راجع به فقدان بيان كند و خاطرات مشتركش با شخص از دست رفته را بطور مكرر و با افراد مختلف مطرح نمايد.

٨- ناراحتی های جسمی

در پاسخ به استرس های عاطفی هيجانی سوگ، بسياري از افراد ممكن است نسبت به بيمـاری های جسمی مختلف در طول ٦ الی ١٨ ماه پس از وقوع فقدان آسيب پـذيری بيشـتری داشـته باشـند ( بيماري هـايی همچون سرماخوردگی ،اسهال، بالارفتن فشار خون ).

مواقع بهبودی :

سوگ يك جريان ناديده گرفته شده و اشتباه درك شده در زندگی است.

از آنجائی كه صحبت راجع به هر فقدان و يا مرگی برای بازماندگان ناگوار و ناراحت كننده است لذا سعی می شود در جريان سوگ، پيرامون آن صحبت نشود. اين عامل ممكن است باعث شود تا اين تجربه تلخ تر و تأسف بارتر از آنكه می توانست، باشد تجربه ای كه مي توانست ايـن چنين نباشد.

در ارتباط با سوگ در جامعه غالبا ادراكات نادرستی وجود دارد كه عملا می توانند جريان بهبودی و رشد را بطور پنهان با تأخير روبرو سازند. بعنوان مثال دوستان و نزديكان ممكن است با بيان جملاتی همچون شما بايد قوی باشيد، شـما بايـد به زندگی خود ادامه دهيد، چه خوب است كه ديگر رنجی نمي كشد سعی در آرام نمـودن بازمانـدگان داشـته باشـند.

گفتن اينگونه جملات ممكن است برای گوينده راحت باشد اما بندرت برای فرد سوگوار مفيـد و مـؤثر مـيباشـد.

سـاير ادراكات غلط و نادرست ميتواند اين باور باشد كه فرد نبايد احساسات و عواطف خود را بجز در قبرستان جـای ديگـر بروز دهد و يا حتما بايد جريان سوگ در طول زمان مشخصی پايان پذيرد از جمله موارد ديگر اين اسـت كـه شـخص سوگوار نبايد قبل از پايان پذيرفتن جريان سوگ بخندد، بازی كند و يا حتي به كاری مشغول گردد.

دستور العمل هايی براي كمك به افراد سوگوار 

دوستان و نزديكان افراد سوگوار غالبا اين سوالات را از خود می پرسند كه مـن بايـد چـه كارهـايی انجـام دهـم ؟ چـه چيزهايی بايد بگويم ؟ آيا وظيفه خود را بدرستی انجام مي دهم ؟ چگونه مي توانم بهتر به فرد داغديده خدمت و كمك كنم ؟

در زير پيشنهاداتی براي كمك به افراد داغدار آورده شده است :

اقدامات زير را انجام بدهيد:

١- به آنها تلفن بزنيد، كارت تسليت بفرستيد، در مجالس سوگواری آنها شركت كنيد، در برنامه های آنهـا عمـلا شركت كرده به آنها كمك نمائيد.بعنوان مثال : در تهيه غذا ، مراقبت از فرزندان آنها و….

٢- در دسترس باشيد. به افراد سوگوار اجازه دهيد بدانند كه هر موقع نياز به همكاری ، همفكـری و مشـورت بـا شما باشد در دسترس آنها هستيد .

٣- شنونده خوبی برای آنها باشيد، احساسات و گفته های آنها را بپذيريد و از هر گونه قضاوت شخصی و اظهار نظـر راجع به احساسات آنها و اعمالی كه بايد انجام دهند خودداري نمائيد.

٤- اهميت فقدان را پائين نياوريد و از اظهار نظر در مورد عامل فقدان و دادن پاسخ های بی محتـوا و بـی ارزش در مورد آن پرهيز كنيد. از صحبت پيرامون عامل فقدان ترسی به خود راه ندهيد .

٥- برای مدت زمانی كه نياز باشد خواه طولانی يا كوتاه، اجازه سوگواری را به فرد بدهيد، صبور باشيد و عجله در اينگونه امور نداشته باشيد .

٦- افراد سوگوار را تشويق به مراقبت و مواظبت از خود نمائيد و در برآوردن نيازهای جسمی و گـرفتن تصـميمات اساسی آنها را ياری كنيد .

٧- از منابع موجود حداكثر استفاده را بكنيد . هر چند تحمل بسياری از موقعيت ها برای فرد سوگوار دشوار مـی باشـد اما با كمك منابع ديگر همچون كتاب، گروه های حمايت كننده، دوستان و يا افراد متخصص می توانند قابل تحمل و آسانتر گردند .

حمايت از افراد كمك كننده :

حمايت كردن از افراد سوگوار ميتواند برای فرد كمك كننده نيز استرس آور باشد و از آنجائيكه با آنها سوگواری نيـز می كنند نيازمند مراقبت و مواظبت از خود هستند. اين افراد نيز بايـد فرصـت ايـن را بدسـت آورنـد كـه بتواننـد احساسات خود را بيان كرده و برای دريافت حمايت ، از دوستان ديگر خود كمك بگيرند.

بخاطر داشته باشيد:

همانگونه كه الگوهای سوگواری متفاوت هستند راه های كمك به (افراد سوگوار ) نيز متفاوت ميباشند . با ايـن وجـود ، بودن در كنار فرد سوگوار و گوش دادن به صحبت های وی می تواند كم كننده بوده و در جريان تسكين حالات وی مـؤثر باشد.